گزین گویه‌هایی از آن صدر فرزانگان
درباره افکار و احوال و افعال امام صدر کتب، رسالات، مقالات علمی و جستارهای فراوانی منتشر شده‌است که از گستره و ژرفای تأثیر این اندیشمند ارجمند درچندین نسل از مخاطبان خود حکایت می‌کند. از آنجا که عمده شهرت آن امام غایب مرهون فعالیت-های عمل‌گرایانه او در محدوده لبنان و خاورمیانه بوده‌است، غالب محققان از جنبه‌های نظری و فکری شخصیت وی غافل بوده، چندان در نوشته‌ها و سخنان وی غور نکرده‌اند؛ در حالی‌که این بخش از میراث امام موسی صدر بسیار در خور اهمیت بوده، نمایانگر تیزبینی، دوراندیشی و رویکردهای علمی فرازمانی او به مسایل می‌باشد. از این رو بر آن شدیم در این پرونده به قدر مقدور شمّه ای از دریای دانش و معرفت آن فقیه و اندیشمند فرزانه را با خوانندگان خاطرات سیاسی در میان نهیم.
- سیاست دو بار از دین و ارزش‌ها سوء‌استفاده کرده است: یک بار وقتی ادیان را به ابزار کسب و کار و رسیدن به کرسی و جاه و مقام و تبعیض میان مردم تبدیل کردند. این کار، ادیان را از محتوای خود تهی کرد و به آن‌ها جنبه‌ی مادی داد؛ به گونه‌ای که مردم از منظر سود به دین نگاه می‌کردند. ارزش‌ها را به سودهای مادی تبدیل کردیم. بار دوم، سیاست از دین در برابر محرومیت و طغیان طبقات گسترده‌ی محروم، سوء‌استفاده کرد و کوشید تا از مطالبات مردم در زمینه‌ی اصلاح امور و برقراری عدالت، جلوگیری کند و هدف آن، نگه داشتن این منطقه در مصیبتی مذهب‌گرایانه بود.1975/7/5
- ایمان دارم یکسان‌سازی شعائر اسلامی کاملا امکان‌پذیر است. چند سال قبل به مجمع پژوهش‌های اسلامی پیشنهاد دادم کمیته‌ای برای مطالعه درباره‌ی امکان یکسان‌سازی شعائر اسلامی همچون اعیاد و مناسبت‌ها و مناسک و اذان و… تشکیل شود. من ایمان کامل دارم که تحقق چنین هدفی امکان‌پذیر است و می‌توانم به کسانی که به این مسئله اهتمام دارند، اطمینان کامل دهم که صِرف آشنایی مسلمانان با یکدیگر و مذاهب با یکدیگر بهترین وسیله برای به وجود آمدن باور و اعتماد کامل و محبت صادقانه میان همه‌ی مسلمانان است، چون دور بودن از یکدیگر و نشناختن مذاهب، دو عامل ناسازگاری و بدگمانی و تردید است؛ و این، بستری حاصل‌خیز برای فرصت‌طلبان و بدخواهان در جهت توهم‌زایی در میان مسلمانان نسبت به یکدیگر است. ولی وقتی خورشید معرفت طلوع کند هر مسلمانی می‌بیند که برادر مسلمانش مکمّل وجود اوست و از کیان اسلام پاسداری می‌کند و قلب او با محبت اسلام می‌تپد و عقل او در راستای منافع این امت می‌اندیشد. از این رو من به آینده بسیار خوش‌بینم چرا که ابزارهای لازم برای آشنا کردن مسلمانان با یکدیگر روز به روز در حال افزایش است.1973/3/15
- من همواره سعی کرده‌ام تاکید کنم که دین پیش از آن‌که توشه‌ی آخرت باشد والاترین وسیله برای زندگی است.
1969/4/27 - ایمان به انسان جنبه‌ی زمینی ایمان به خداست.
منشور جنبش امل 1975/3/30 - همه چیزی که می‌توانم بگویم این است که عزّت و قدرت و جاودانگی انسان، در خدمت به مردم و پاسداری از کرامت شهروندان است. 1975/1/
- ایمان به خدا در برخی شرایط، کفر به روحانیان را اقتضا می‌کند. هنگامی که اسلام به نژاد یا سازمان تبدیل می‌شود و همانند مسیحیت [تاریخی] در خدمت منافع خاص قرار می‌گیرد، می‌گویند: جز خداوند همه‌چیز باطل است. با حاکمان مخالفت کنید، با مال و ثروت مخالفت کنید، ثروت را دور بیاندازید، آن را به خداوند بدهید و چون دسترسی به خداوند وجود ندارد، من وکیل او هستم. پس از من اطاعت کنید و پول‌هایتان را به من بدهید و در برابر من خضوع داشته باشید و دستم را ببوسید… خطرناک‌ترین چیز آن است که فردی خود را دروازه و فرستاده‌ی مرتبط با خداوند بداند و کاهنان را طبقه‌ای مرتبط با خداوند و واسطه‌ی خلق و خالق و وکیلان خداوند در زمین ببیند. و نتیجه بگیرد و بگوید: تو مؤمن هستی یا نیستی؟ اگر مؤمن هستی باید به من ایمان داشته باشی. در حالی که می‌دانیم ایمان به خدا به این معنا نیست که باید به وی ایمان داشته باشیم. بالعکس، گاهی ایمان به خدا در برخی شرایط کفر به روحانیان را اقتضا می‌کند، آن هنگام که روحانیان از خط الهی خارج شده باشند.
1976/5/28 - عبادت در تصور ما تنها به نماز و روزه محدود می‌شود، در حالی که عبادت در خدمت به رنج‌دیدگان و عزت و کرامت بخشیدن به انسان است. 1975/9/27